Hoe betrouwbaar is het onderzoek naar medicijnen?

Patenten vormen de basis

In een eerdere nieuwsbrief hebben we de doorslaggevenede rol die patenten spelen in ons medische systeem al behandeld. Het businessmodel van de farmaceuten draait om patenten.

Omdat alleen patenten mogelijk zijn op niet van nature zijnde chemische stofjes, zal vrijwel geen enkel medicijn een natuurlijke werking in de biochemische processen van ons lichaam teweegbrengen.

De patenten zorgen ervoor dat de farmaceutische bedrijven een monopoliepositie verwerven die ze vervolgens omzetten in grote winstgevendheid.

Door telkens nieuwe producten te ontwikkelen die weer patenten opleveren stellen zij hun enorme winstgevendheid zeker.

De medicijnen moeten goedgekeurd worden voordat ze verkocht mogen worden.

Voor farmaceutische bedrijven is het uitermate belangrijk om medicijnen snel en succesvol op de markt te krijgen.

Uitgebreide onderzoeks- en testfase

Voordat een medicijn verkocht mag worden gaan er jaren van klinisch onderzoek aan vooraf.

In dit klinische onderzoek worden medicijnen getest op proefpersonen; eerst op gezonde mensen en vervolgens op een geselecteerde patiëntengroep waar het medicijn voor bedoeld is.

Er is uitgebreide regelgeving waar klinische proeven aan moeten voldoen.

“De regelgeving voor klinische proeven is bedoeld om te waarborgen dat de rechten, de veiligheid en het welzijn van de deelnemers aan de proeven worden beschermd en dat de resultaten van klinische proeven geloofwaardig zijn.”*

* bron: website European Medicin Agency – https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/research-development/clinical-trials-human-medicines

Fase I-studie: gezonde proefpersonen

De veiligheid en werking van het product worden getest op een groep gezonde deelnemers of een heel beperkte groep patiënten met een zeer specifieke aandoening. Er wordt nagegaan wat de algemene effecten zijn (bijvoorbeeld opname in het bloed) en of er onmiddellijke bijwerkingen zijn.

Fase II-studie: kleine groep patiënten

Wanneer het nieuwe product in fase I veilig wordt bevonden, mag het in een fase II-studie getest worden bij een beperkte groep patiënten (20 à 50). Het product wordt nu dus toegediend aan mensen die er beter van kunnen worden. Men controleert de werkzaamheid van het nieuwe product bij verschillende doseringen en toedieningsfrequenties. Hiernaast worden alle mogelijke bijwerkingen verder onderzocht.

Fase III-studie: grote groep patiënten

Het product wordt op grotere schaal (bij 100 tot 2000 of meer patiënten) en op langere termijn getest. De zeldzamere bijwerkingen komen hierbij aan het licht. De resultaten worden vergeleken. De meeste geneesmiddelenstudies in ziekenhuizen zijn fase III-studies.

Als het geneesmiddel deze fasen goed doorstaat, wordt het geregistreerd door het European Medicines Agency (EMA) en kan het op de markt gebracht worden.

Fase IV-studie: evaluatie na ingebruikname

Nadat het product op de markt is gebracht, wordt het verder opgevolgd om zeldzame bijwerkingen en de resultaten op lange termijn te bestuderen. Maar bijvoorbeeld ook om te testen of het ook andere ziekten kan bestrijden of kan worden voorgeschreven aan kinderen.

bron: https://www.uza.be/research/klinische-studies/ klinische-studies-vier-fases

Veel invloed farmaceuten

De financiële belangen die gepaard gaan met een nieuw medicijn zijn enorm.

Behalve dat er grote investeringen gemoeid zijn met de ontwikkeling, zijn ook de klinische studies zeer kostbaar.

Daarbij komt dat de te behalen wereldwijde omzet van het nieuwe medicijn meestal astronomisch is.

In het belang van patiënten waar de medicijnen voor bedoeld zijn, zou het een belangrijke vereiste moeten zijn dat dergelijke studies onbevooroordeeld en vrij van de druk van deze enorme belangen worden uitgevoerd.

Helaas is het tegendeel waar.

De European Medicine Agency* (EMA) meldt op haar website dat maar liefst zo’n 60% van het klinisch onderzoek door de farmaceutische industrie wordt betaald en uitgevoerd.

Het overige onderzoek wordt door de universiteiten gesponsord, maar ook hier is een sturende rol door de farmacie niet uitgesloten.

“Ongeveer 60% van de klinische proeven wordt gesponsord door de farmaceutische industrie en 40% door niet-commerciële sponsors, voornamelijk de academische wereld.”*

Toch zijn deze niet-onafhankelijke onderzoeken de basis voor de adviezen over de toelating van medicijnen op de Europese markt.

“Het EMA baseert zich voor zijn adviezen over de toelating van geneesmiddelen op de resultaten van klinische proeven die door farmaceutische bedrijven worden uitgevoerd.*

* bron: website European Medicin Agency – https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/research-development/clinical-trials-human-medicines

Zijn klinische studies betrouwbaar?

Omdat de farmaceutische industrie voor een groot deel de uitvoering en de financiering voor haar rekening neemt, wordt het natuurlijk erg verleidelijk om gunstige resultaten te laten zien en die zelfs te maximaliseren.

Behalve directe invloed op de artsen en de medische centra is er ook sturing mogelijk via de opbouw en inhoud van de klinische onderzoeksplannen.

“De bedrijven schijnen de resultaten die ze willen niet te krijgen door te knoeien met de resultaten, wat veel te grof zou zijn en mogelijk op te sporen door peer review, maar eerder door de ‘juiste’ vragen te stellen – en er zijn vele manieren om dit te doen… vele manieren om de kans op gunstige resultaten enorm te vergroten, en er zijn velen ingehuurd die nieuwe manieren bedenken en de peer reviewers een stap voor blijven.”* – Dr. Richard Smith, Gepensioneerd Hoofdredacteur, British Medical Journal.

* bron: Harvard Law – Bill of Health – https://blog.petrieflom.law.harvard.edu/2019/05/03/the-funding-effect-how-drug-manufacturers-design-clinical-trials-to-produce-favorable-results/

De vos die het kippenhok bewaakt

Een andere belangrijke factor in de beïnvloeding van de besluitvorming rond medicijnen is het verschijnsel van “draaideuren”.

De term “draaideur” verwijst naar de overgang van mensen met functies in overheidsdiensten naar posities in bedrijven, en andersom.

Door de “draaideuren” kan de farmaceutische industrie direct invloed verkrijgen op de besluitvorming binnen de EMA.

Een paar voorbeelden:

• De directeur van de European Medicine Agency (EMA) richtte zijn eigen adviesbureau op en trad toe tot een adviesbedrijf dat gespecialiseerd is in het adviseren van de farmaceutische industrie.*
• Het hoofd van de juridische afdeling van het EMA, had een lange carrière achter de rug in de farmaceutische industrie en had een belangrijke rol bij de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA)***, de EU-brede farma lobbygroep.**

Het is een zorg dat door dit verschijnsel de farmaceutische industrie veel te veel invloed zou hebben op de besluitvorming.

* bron: Alliance for Lobbying Transparency and Ethics Regulation (ALTER-EU) – https://www.alter-eu.org/sites/default/files/AlterEU_revolving_doors_report.pdf
** bron: Corporate Europe Observatory – https://corporateeurope.org/en/revolving-doors/2014/06/emas-revolving-door-big-pharma-alive-and-well
*** de European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA) vertegenwoordigt de farmaceutische industrie in Europa.

Zorgen lijken terecht

Er is genoeg reden om ons zorgen te maken over de werkwijze om medicijnen goedgekeurd te krijgen.

De vele problemen die er zijn met medicijnen bevestigen deze zorgen.

Als al dat onderzoek daadwerkelijk onbevooroordeeld en volgens de regels zou worden uitgevoerd, dan zou niet een groot deel van de medicijnen weinig of niet werkzaam zijn.

Daarnaast zouden veel medicijnen nooit op de markt komen vanwege de vaak ernstige bijwerkingen die zij hebben.

Elk medicijn heeft 10 tot soms wel meer dan 30 bijwerkingen aangezien vrijwel geen enkel medicijn een natuurlijke werking in de biochemische processen van ons lichaam teweegbrengen.

Medicijnen zijn inmiddels de derde grootste oorzaak van overlijden.