Wat zijn vitaminen nou eigenlijk?

Soms worden de meest voor de hand liggende vragen niet behandeld. Ik realiseerde mij dat ik nog nooit een blog had geschreven over wat vitaminen nou precies zijn. In deze blog ga ik hier daarom wat dieper op in.

Van Dale geeft de volgende definitie voor vitaminen:

Elk van de in allerlei planten en dieren en hun organen in zeer geringe hoeveelheden voorkomende, organische stoffen die, zonder energetische voedingswaarde¹ te bezitten, noodzakelijk zijn voor het onderhoud en de goede functionering van het lichaam en die niet, of onvoldoende, door het organisme zelf worden geproduceerd.

Om je meer inzicht te geven in het onderwerp duik in de wetenschappelijke geschiedenis. Deze geschiedenis verklaart ook waarom we nog altijd letters gebruiken om vitaminen te benoemen.

Ook ga ik in op het onderscheid tussen vetoplosbare en wateroplosbare vitaminen, wat de redenen zijn dat er supplementen zijn, waar de vitaminen in supplementen vandaan komen en waarom ze van vitaal belang zijn, ook voor jou.

Ontdekking van vitaminen

In het begin van de 20e eeuw was het idee dat ziektes konden ontstaan door tekorten aan voedingsstoffen nogal revolutionair. De meeste artsen geloofden toen nog dat aandoeningen zoals scheurbuik² en beriberi³ veroorzaakt werden door bacteriën of slechte hygiëne.  

Hij noemde deze voedingsstoffen ‘vital amines⁷’ wat letterlijk ‘levensnoodzakelijke amines’ betekent. Later werd dit samengevoegd tot het woord vitamine. Toen later bleek dat niet alle vitaminen amines waren, liet men de ‘amine’ in ‘vitamine’ wel staan, maar de betekenis veranderde naar vitale stoffen.

Casimir Funk isoleerde in 1912 uit rijstzemelen de stof die de ziekte beriberi kon genezen. Toen later meer vitaminen werden gevonden, kreeg zijn verbinding de naam vitamine B₁ (thiamine⁸).

Dankzij zijn werk begrepen wetenschappers dat ons lichaam kleine hoeveelheden van essentiële micronutriënten⁹ nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Casimir Funk wordt gezien als de ‘vader van de vitamineleer’, een pionier van de orthomoleculaire¹⁰ geneeskunde en een van de eerste wetenschappers die stelde dat gezondheid begint bij voeding. 

Funk’s inzichten veranderde de geneeskunde door de introductie van tekorten als mogelijke oorzaak van ziekte, waar tot dan toe de nadruk lag op het bestrijden van infecties. Zijn werk legde de basis voor de moderne leer van voedingsstoffen en supplementen, en verklaarde hoe voedingsstoffen het menselijk lichaam beïnvloeden.

Zijn ideeën inspireerden tientallen andere wetenschappers om vitaminen te isoleren, hun functies te onderzoeken en ze toe te voegen aan voeding en supplementen. 

Veel van de vitaminen worden niet door het lichaam zelf aangemaakt en zijn daardoor essentieel voor het lichaam om die uit de voeding of supplementen te halen.

Waarom worden vitaminen aangeduid met letters?

De alfabetische namen van vitaminen lijken eenvoudig, maar ze zijn het resultaat van decennia aan ontdekkingen die de medische wereld compleet veranderden. Elke letter staat voor een sprong vooruit in ons begrip van hoe voedingstoffen en gezondheid samenhangen.

De namen lijken simpel, maar achter die letters schuilt een stukje wetenschappelijke geschiedenis vol ontdekkingen:

Vitamine

Zoals ik al schreef isoleerde Casimir Funk in 1912 uit rijstzemelen de stof die beriberi voorkwam (thiamine). Hij noemde dit een “vital amine”, omdat hij nog niet wist dat er meerdere van zulke stoffen bestonden.

Er waren nog geen letters, alleen het concept van ‘vitaminen’.

Vitamine A

In 1913 ontdekten Amerikaanse onderzoekers in boter en eieren een stof die belangrijk bleek voor groei, gezichtsvermogen en weerstand. Deze stof kreeg de naam vitamine A en daarmee begon de alfabetische reeks die we vandaag nog steeds gebruiken. 

Vitamine B

Vitamine C

In de jaren 1920 ontdekten wetenschappers dat citrusvruchten en verse groenten een stof bevatten die scheurbuik (scorbut¹¹) voorkwam. Die stof werd vitamine C genoemd, simpelweg omdat het de derde ontdekte vitamine was. De chemische naam is ascorbinezuur en betekent letterlijk: tegen scheurbuik (a-scorbutic acid¹²).

Vitamine D

In 1922 ontdekten onderzoekers dat visolie en zonlicht rachitis (Engelse ziekte) konden voorkomen. Omdat het de vierde vitamine was die ontdekt werd, kreeg deze de naam vitamine D1. Later bleek dat dit geen enkelvoudige stof was maar een mengsel van twee verschillende verbindingen: vitamine D2 dat voorkomt in planten en schimmels en vitamine D3, de vorm die in dieren en mensen onder invloed van de zon wordt aangemaakt. Toen dit opgehelderd was besloot men de naam vitamine D1 te laten vallen.

Vitamine E

Vitamine E werd ontdekt in 1928 en bleek essentieel voor vruchtbaarheid en celbescherming. Aanvankelijk werd gedacht dat het om één stof ging, maar uiteindelijk bleken er 8 varianten te zijn. Onderzoekers kozen ervoor om de chemische namen te gebruiken in plaats van een numerieke indeling omdat de verschillen tussen de varianten klein is. Daarom spreken we niet van vitamine E1, E2, etc.

Vitamine K

Vitamine K, ontdekt in 1935 door een Deense onderzoeker, kreeg haar letter niet uit de volgorde, maar vanwege haar functie: Koagulation¹³ (bloedstolling). Er bleken twee vormen te zijn en omdat de vorm-verschillen duidelijk genoeg zijn én betekenis hebben voor de werking in het lichaam, hebben onderzoekers gekozen voor de benaming vitamine K1 en K2.

De reden voor de keuze van de K voor deze laatste vitamine verklaart waarom er tussen E en K letters ontbreken. 

In de beginjaren dachten wetenschappers dat er nog veel meer vitaminen waren. Sommige kregen voorlopige namen (zoals F, G of H), maar later bleek dat ze óf al onderdeel waren van het B-complex, óf geen echte vitaminen waren, omdat het lichaam ze zelf kan aanmaken. Voorbeelden:

• Vitamine H werd later biotine¹⁴ (B7).

• Vitamine G bleek riboflavine¹⁵ (B2).

• Vitamine PP (Pellagra Preventive) werd niacine¹⁶ (B3).

Hoewel de wetenschap tegenwoordig precieze chemische namen gebruikt (zoals ascorbinezuur voor vitamine C, cholecalciferol voor vitamine D of tocopherol voor vitamine E), bleven de letters bestaan omdat ze makkelijk te onthouden zijn, door iedereen worden begrepen en historisch gezien herkenbaar zijn.

De letters vertellen dus eigenlijk het verhaal van de ontdekking van vitaminen van de eerste experimenten met rijst en boter tot de moderne vitamineleer van vandaag.

Vet- versus wateroplosbare vitaminen

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen vetoplosbare en wateroplosbare vitaminen, wat bepaalt hoe de vitaminen worden opgenomen, opgeslagen en uitgescheiden door het lichaam.

Wateroplosbare vitaminen, de B-vitaminen en vitamine C, worden snel opgenomen in het bloed en circuleren vrij in het lichaam en worden niet opgeslagen. Eventuele overschotten verlaten doorlopend je lichaam via de urine. Daarom moeten ze dan ook doorlopend worden aangevuld via voeding of supplementen.

Ze zijn vooral betrokken bij de energieproductie, stofwisseling, zenuwfunctie en de weerstand. Ze dienen vaak als co-enzymen¹⁷. Tekorten kunnen zich snel ontwikkelen, vaak binnen een paar dagen of weken. 

Vetoplosbare vitaminen, vitamine A, D, E, en K worden opgenomen samen met vetten in de darm en kunnen tijdelijk opgeslagen worden in vetweefsel en de lever. Tekorten ontwikkelen zich langzamer, omdat deze vitamine meerdere dagen in het lichaam opgeslagen kunnen worden. Door dagelijkse inname kun je er voor zorgen dat je altijd voldoende van deze vitaminen hebt. Ze ondersteunen onder andere de groei, botopbouw, hormoonbalans, celbescherming en bloedstolling.

Nadat vitaminen hun functie in het lichaam hebben uitgeoefend, worden ze afgebroken, omgezet of uitgescheiden, afhankelijk van hun type (water- of vetoplosbaar) en hun rol in de stofwisseling.

Vitaminen fungeren niet als ‘brandstof”, maar als hulpmolecuul. Ze helpen enzymen hun werk te doen. Tijdens die processen verandert het vitamine-molecuul. De wateroplosbare vitaminen worden nadat ze hun functie hebben vervuld inactief en afgebroken tot kleinere moleculen en via de nieren uitgescheiden.

De vetoplosbare vitaminen worden na gebruik niet meteen uitgescheiden maar worden of weer omgezet naar hun actieve vorm of langzaam afgebroken in de lever en daarna uitgescheiden via de gal en de ontlasting.

De ontwikkeling naar supplementen

Toen wetenschappers ontdekten dat ziekten als beriberi, scheurbuik en rachitis werden veroorzaakt door tekorten aan essentiële stoffen in de voeding, werd duidelijk dat vitaminen een groot effect op gezondheid konden hebben.

Na de ontdekking van Funk en zijn tijdgenoten begonnen wetenschappers de verschillende vitaminen te isoleren en te produceren. In de jaren ’30 van de vorige eeuw verschenen de eerste vitaminesupplementen, toen vooral bedoeld om ondervoeding tegen te gaan, ontstaan ten gevolge van de oorlog en armoede. Vitaminepreparaten waren toen letterlijk levensreddend.

In de decennia daarna groeide supplementen uit tot een wereldwijde gezondheidsbeweging, wat het gevolg was van voortschrijdend wetenschappelijke ontdekkingen, maatschappelijke veranderingen, achteruitgang van de kwaliteit van onze voeding en moderne leefgewoonten (zoals bewerkte voeding, minder verse producten, minder blootstelling aan zonlicht, meer stress, medicijnen, vervuiling, enz.). Onderzoek toonde verder aan dat door de ‘modernisering’ van de landbouw en de arme bodems, onze groenten en fruit beduidend minder vitaminen bevatten, waardoor mensen onvoldoende van deze voedingsstoffen binnenkregen

Het werd ook steeds duidelijker hoe essentieel voldoende vitaminen waren voor een goede fysieke en mentale gezondheid, welzijn en een goed prestatievermogen. Enerzijds werden de vitaminen ingezet ter preventie om verzwakking en ziekte te voorkomen en anderzijds om in een optimale conditie te komen en te blijven. In plaats van ziektes te genezen, verschoof de focus naar preventie en optimaal functioneren.

Waar komen vitaminen in supplementen vandaan?

De meeste vitaminen in supplementen komen niet direct uit groenten of fruit, maar worden industrieel geproduceerd of gewonnen uit natuurlijke bronnen, afhankelijk van het type supplement en de fabrikant.

De concentraties in natuurlijke voeding, zoals groenten en fruit zijn te laag om het economisch rendabel eruit te halen. Je hebt bijvoorbeeld om 1 gram pure vitamine C te produceren, honderden kilo’s sinaasappels nodig en veel chemische processen. Daarnaast zijn veel vitaminen gevoelig voor licht, zuurstof en warmte, en gaan verloren tijdens opslag of verwerking. Industriële productie is daarom constanter, voordeliger en beter te doseren.

Het is daardoor wel belangrijk geworden om de juiste bronnen van vitaminen te kiezen die hun functie goed uitoefenen en biologisch volledig beschikbaar en actief zijn. Als FreeChoice maken wij een zorgvuldige keuze voor elk ingrediënt samen met onze Duitse producent, biologen en biochemici. Ik wilde dan ook dat onze vitaminen van uitstekende kwaliteit moesten zijn, wat tevens de fantastische resultaten verklaart die alleen mogelijk zijn als alle ingrediënten effectief werken.

We kiezen zoveel mogelijk natuurlijk gewonnen vitaminen. Het zijn vitaminen die van nature in voeding voorkomen, en ze worden meestal met zachte extractiemethoden¹⁸ uit het oorspronkelijke materiaal gehaald. Deze worden vaak ‘natuurlijk’ of ‘natuurlijk identiek’ genoemd, ze hebben dezelfde chemische structuur zoals dat in voeding terug te vinden is.

Daarnaast kiezen wij voor vitaminen die industrieel geproduceerd worden met behulp van biologische processen waarbij micro-organismen zoals bacteriën, gisten of schimmels de vitamine op een natuurlijke manier aanmaken. Deze vormen zijn qua structuur en functie identiek aan natuurlijke vitaminen.

Verder is het belangrijk voor de effectiviteit om de vitaminen in een juiste balans te nemen met mineralen, plantstoffen en alle voedingsstoffen uit de voeding. Daarom kun je het beste je vitaminesupplementen nemen met of direct na de maaltijd.

Vitaminen van vitaal belang

Toen Casimir Funk ontdekte dat ernstige ziektes zoals scheurbuik, beriberi, pelagra de Engelse Ziekte het gevolg waren van het ontbreken van specifieke vitaminen, concludeerde hij terecht dat vitaminen levensnoodzakelijke voedingstoffen zijn waar je lichaam niet zonder kan en niet zelf kan aanmaken.

Al het wetenschappelijke onderzoek dat sindsdien heeft plaatsgevonden bevestigt deze stelling van Funk en heeft ook vastgesteld dat het juiste gebruik ervan de gezondheid, de levensenergie, het welzijn en de prestatievermogens van de mens kan vergroten.

Daartoe zouden vitaminesupplementen zoveel mogelijk moeten aansluiten bij wat het lichaam nodig heeft:

• Kwalitatieve bioactieve vitaminen.
• Vitaminen die op elkaar zijn afgestemd zoals de cellen ze nodig hebben.
• Voldoende hoeveelheden voor alle 30 biljoen cellen.
• Het combineren van vitaminen met mineralen en plantstoffen.
• Betere werking wanneer ze met de maaltijden genomen worden.

Je lichaam kan niet goed functioneren en is onderhevig aan mankementen wanneer het geen of onvoldoende vitaminen binnenkrijgt uit voeding en supplementen. 

Met de komst van kwalitatieve multivitaminen, hoef je gelukkig zelf niet meer uit te vinden welke vitaminen je nou precies nodig hebt en of ze op elkaar zijn afgestemd. 

Als je lichaam datgene krijgt wat het nodig heeft om uitstekend te kunnen functioneren, kun je veel meer uit het leven halen dan je wellicht dacht. 

Dat is mijn wens voor jou. 

---

1. zonder energetische voedingswaarde: leveren zelf geen energie in de vorm van calorieën.  ↩︎
2. Scheurbuik of scorbutus* treedt op als gevolg van een tekort aan vitamine C of ascorbinezuur.
   Omdat de wanden van de bloedvaten verzwakken, kunnen overal in het lichaam interne bloedingen plaatsvinden.
   Andere symptomen van scheurbuik: bloedend en opgezwollen tandvlees, losse tanden en tandverlies, opgezwollen gewrichten en weefsels, en pijnlijke handen en voeten. Zonder het opheffen van het tekort zal de patiënt overlijden.
   Vroeger stond deze aandoening bekend als de zeemansziekte, omdat veel zeelieden aan scheurbuik leden tijdens hun lange zeetochten, waarbij er geen vers fruit en groenten voorhanden waren. scorbutus: afkomstig van het Latijn scorbuticus, wat mogelijk afkomstig is van Germaans schorbūk, afkomstig van schoren wat ‘scheuren, breken’ en būk wat ‘buik’ betekent. ↩︎
3. Een tekort aan vitamine B1, met twee verschijningsvormen: [1] Natte Beriberi, waarbij het hart is aangetast en gepaard kan gaan met zweten, vochtophoping, versnelde hartslag en een vergroot hart door decompensatie. [2] Droge Beriberi, waarbij het zenuwstelsel is aangetast wat gepaard kan gaan met pijn, doods gevoel, abnormale gewaarwording in handen en benen, spierverlamming van armen en benen, hersenbeschadiging en uiteindelijk overlijden. Beriberi is afkomstig van het Singalees beri, wat ‘zwakte’ betekent. Singalees is de taal van de oorspronkelijke bewoners van Sri Lanka. ↩︎
4. Casimir Funk (1884–1967): biochemicus die in Warschau werd geboren (toen onderdeel van het Russische Rijk) en studeerde biologie en chemie in Zwitserland en Duitsland. Hij verhuisde later naar Engeland en de Verenigde Staten, waar hij onderzoek deed naar voeding en ziekten die werden veroorzaakt door tekorten aan bepaalde stoffen. Tijdens zijn onderzoek in Londen ontdekte hij iets bijzonders: wanneer men rijstzemelen toevoegde aan het dieet van mensen met beriberi, verdwenen de symptomen. Na jaren van onderzoek concludeerde Funk dat in die zemelen een onmisbare stof zat, een stof die essentieel was voor het leven. ↩︎
5. Pellagra: huidziekte ten gevolge van een tekort aan vitamine B3. Het uit zich als een harde en dunne huid ten gevolge van ontsteking van de huid. Naast huidproblemen heeft het nog vier kenmerkende symptomen: diarree, krankzinnigheid, en overlijden. Pellagra betekent harde huid. Het komt van het Italiaanse pell wat ‘huid’ en agra wat ‘zuur’ betekent. ↩︎
6. Rachitis: Engelse Ziekte. Een ernstige verzwakking van de botten als gevolg van een tekort aan vitamine D. Calcium dat noodzakelijk is voor sterke botten kan niet geabsorbeerd worden bij een tekort aan Vitamine D. De botten worden week en de benen kunnen onder het gewicht van het lichaam doorbuigen. De benaming ‘Engelse ziekte’ stamt uit de achttiende en negentiende eeuw toen rachitis veelvuldig voorkwam in de geïndustrialiseerde wijken van London. Deze wijken werden volgebouwd met hoge huurkazernes. De straten waren nagenoeg onbereikbaar voor het zonlicht en kinderen moesten al zeer jong lang werken waardoor ze nauwelijks daglicht zagen. Bij veel kinderen groeiden door gebrek aan vitamine D de benen krom. Aangezien rachitis veelvuldig in de Engelse grote steden werd waargenomen en er in Engelse medische vakbladen over werd gepubliceerd, ging de aandoening ‘Engelse ziekte’ heten [Wikipedia]. Rachitis komt van het Griekse rhakhitis, afkomstig van het woord rhakhis wat ‘wervelkolom’ betekent. ↩︎
7. Amines zijn organische verbindingen die stikstof (N) bevatten. Ze lijken chemisch een beetje op ammoniak (NH₃), maar één of meer van de waterstofatomen zijn vervangen door koolstofketens (organische groepen). Amines komen veel voor in de natuur. Ze zijn bouwstenen van: aminozuren (de bouwstenen van eiwitten), neurotransmitters (zoals dopamine, serotonine en adrenaline), hormonen, natuurlijke alkaloïden in planten (zoals cafeïne of nicotine) ↩︎
8. thiamine: (ook geschreven als thiamin) is beter bekend als vitamine B₁. Het is een wateroplosbare vitamine uit het B-complex, en een van de eerste vitaminen ooit ontdekt — in 1912 door Casimir Funk, tijdens zijn onderzoek naar de ziekte beriberi. Thiamine was dus de allereerste vitamine die ooit werd geïsoleerd, en stond letterlijk aan de basis van het hele begrip ‘vitamine’. Thiamine betekent letterlijk “zwavelhoudende amine”, genoemd naar zijn chemische structuur. Hij is samengesteld uit twee delen: thio wat Grieks is voor ‘zwavel’ (sulfur) en amine omdat men dacht dat het molecuul een aminegroep (–NH₂) bevatte. ↩︎
9. micronutriënten: voedingsstoffen die je lichaam in heel kleine hoeveelheden nodig heeft, maar die onmisbaar zijn voor vrijwel alle processen in het lichaam. Het woord komt van: micro = klein en nutriënt = voedingsstof. Ze leveren geen energie (zoals koolhydraten, vetten en eiwitten dat doen), maar ze zorgen er wél voor dat die energie kan worden vrijgemaakt, verwerkt en gebruikt. ↩︎
10. orthomoleculaire geneeskunde: een vorm van voedings- en preventieve geneeskunde die zich richt op het behouden of herstellen van gezondheid door het lichaam te voorzien van de optimale concentraties van natuurlijke stoffen (zoals vitaminen, mineralen, aminozuren, vetzuren en enzymen) die het normaal gesproken zelf bevat of gebruikt. Het woord komt van: ortho wat Grieks is voor ‘juist of optimaal’ en moleculair wat verwijst naar de moleculen waaruit het lichaam is opgebouwd Kort gezegd: orthomoleculaire geneeskunde probeert de juiste moleculen in de juiste hoeveelheden aan te bieden aan het lichaam om gezondheid te bevorderen en ziekte te voorkomen. De term werd in 1968 geïntroduceerd door Linus Pauling, tweevoudig Nobelprijswinnaar (scheikunde en vrede). ↩︎
11. Scorbut: de medische naam voor scheurbuik, een ziekte die ontstaat door een ernstig tekort aan vitamine C (ascorbinezuur). De naam komt van het Latijnse scorbutus, afgeleid van het Oud-Noorse skyrbjugr, wat letterlijk betekent: ‘opgezwollen of pijnlijke aandoening door gebrek aan zuur voedsel.’ ↩︎
12. a-scorbutic acid: a- = Grieks voor ‘tegen of zonder’, scorbutic = met betrekking tot scorbut = ‘scheurbuik’, acid = ‘zuur’. Letterlijk betekent het dus: ‘het zuur dat scorbut voorkomt’ oftewel: ‘de stof die scheurbuik geneest’. De term werd kort daarna samengevoegd tot ascorbinezuur, de chemische naam voor vitamine C. ↩︎
13. Koagulation: Duitse woord voor ‘stolling’, in het Engels coagulation. Het verwijst naar het proces waarbij bloed van vloeibaar naar vast overgaat om een bloeding te stoppen. In het lichaam gebeurt dit door een complex samenspel van stollingseiwitten (factoren) die geactiveerd worden zodra er schade aan een bloedvat ontstaat. De ‘K’ in vitamine K komt rechtstreeks van dat Duitse woord Koagulation. Toen de Deense biochemicus Henrik Dam in 1935 ontdekte dat kippen met vetarme voeding last kregen van bloedingen, vond hij een onbekende stof die de bloedstolling herstelde. Omdat hij zijn onderzoek in het Duits publiceerde, noemde hij deze nieuwe stof: Koagulations-Vitamin, oftewel: het vitamine dat stolling mogelijk maakt. Daaruit ontstond de officiële naam vitamine K. ↩︎
14. biotine: een wateroplosbare vitamine uit het vitamine B-complex. Ze is essentieel voor de stofwisseling van vetten, koolhydraten en eiwitten, en helpt bij de productie van energie in de cellen. De naam komt van het Griekse bios, wat “leven” betekent — een verwijzing naar de fundamentele rol van biotine in de levensprocessen van het lichaam. ↩︎
15. riboflavine is vitamine B₂, een wateroplosbare vitamine uit het B-complex. Ze speelt een cruciale rol in de energieproductie van het lichaam en in de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress. De naam komt van: ribo van ribose, een suikergroep in de structuur en flavine van het Latijnse flavus, wat ‘geel’ betekent omdat riboflavine een opvallend geel pigment is (vandaar dat B₂-supplementen en urine geel kleuren). ↩︎
16. Niacine is de verzamelnaam voor vitamine B₃, die in twee natuurlijke vormen voorkomt: nicotinezuur en nicotinamide (niacinamide). Beide vormen hebben dezelfde vitamine-werking, maar iets verschillende biologische effecten in het lichaam. De naam niacine komt van nicotinic acid + vitamin, samengevoegd in de jaren 1940 om verwarring met nicotine (de tabaksstof) te voorkomen. ↩︎
17. co-enzym: een klein, organisch molecuul dat enzymen helpt om hun werk te doen. Enzymen zijn eiwitten die chemische reacties in het lichaam versnellen of mogelijk maken maar veel enzymen kunnen dat niet alleen. Ze hebben een hulpstof nodig. Dat hulpstofje heet een co-enzym. Je kunt het vergelijken met een sleutel en een handvat: het enzym is het sleutelgat (de structuur), en het co-enzym is het handvat dat de sleutel kan draaien. ↩︎
18. extractiemethoden: de technieken of manieren waarmee men een bepaalde stof uit een mengsel of grondstof haalt (extraheert), meestal met behulp van een oplosmiddel, druk, temperatuur of andere fysische principes. Het zijn dus verschillende manieren om een extract te maken, afhankelijk van het soort grondstof (bijv. plant, olie, poeder) en van de gewenste stof (bijv. vitamine, geurstof of olie). ↩︎