Zaadoliën: een verborgen bedreiging voor je gezondheid

Iedereen weet inmiddels dat transvetten¹, suiker en conserveringsmiddelen² ongezond zijn. Maar weinig mensen hebben door dat er nog een ander gevaar in onze voeding zit: zaadoliën, industrieel bewerkte plantaardige oliën die verstopt zitten in bijna alle bewerkte producten.

We zijn jarenlang wijs gemaakt dat boter, dierlijk vet en cholesterol schadelijk zijn. Maar steeds meer onderzoek laat zien dat juist deze vetten niet het probleem zijn, maar de zaadoliën die makkelijk oxideren³, je cellen beschadigen en chronische ziekten veroorzaken.

Ze zitten in vrijwel alle bewerkte producten, zelfs soms in biologische producten. Er bestaan verschillende soorten zaadoliën: zonnebloem-, koolzaad-, katoenzaad-, saffloer-, druivenpit-, soja- en maiskiemolie.

Decennialang is ons verteld dat dierlijk vet, cholesterol en andere verzadigde vetten schadelijk zouden zijn. Inmiddels laten steeds meer onderzoeken zien dat dit beeld achterhaald is. Het werkelijke gevaar schuilt niet in deze natuurlijke vetten, maar in de industrieel bewerkte zaadoliën. Deze oliën oxideren zeer snel, niet alleen buiten het lichaam, maar vooral ook in je lichaam en cellen en dat maakt ze een serieuze bedreiging voor je gezondheid.

Rond de rol van vetten in relatie tot hart- en vaatziekten bestaat nog altijd veel verwarring. Binnen de medische wereld zijn de meest recente wetenschappelijke inzichten nog niet overal bekend.

Ik wil je waarschuwen voor het gevaar van zaadoliën om je gezondheid te beschermen. Wie gezondheid serieus neemt, kan niet om dit onderwerp heen. Daarom besteed ik er hier aandacht aan.

Hoewel dit onderwerp wat technische uitleg vraagt, heb ik het zo eenvoudig mogelijk proberen te houden. Moeilijke termen heb ik vermeden of in de voetnoten toegelicht.

Wat is vet?

Naast koolhydraten en eiwitten zijn vetten een van de drie macronutriënten⁴ in je voeding. Vet is essentieel voor je gezondheid heeft een breed scala aan functies in het lichaam, zoals:

• energiebron;
• vetweefsel voor de opslag van energie;
• isolatie en bescherming van organen en weefsels;
• de opname van de vetoplosbare vitamines (A, D, E en K);
• als onderdeel van celmembranen en hormonen;
• ontstekingsremmend;
• hersenfunctie;
• hartgezondheid.

Om goed te begrijpen welke vetten goed zijn en welke gevaarlijk zijn voor je gezondheid ga ik eerst de chemische structuur van vetten uitleggen.

In de basis bestaat een vet uit een centraal molecuul⁵ (glycerol) waar drie vetzuren aan vastzitten. Doordat er veel verschillende vetzuren zijn, komt vet voor in veel verschillende vormen.

Je lichaam maakt zelf vetzuren aan, behalve omega-3 en omega-6: die je uit voeding moet halen.

Vetzuren bestaan uit een carboxylgroep⁶ (COOH) en een kortere of langere keten van koolstofatomen waaraan waterstofatomen zijn gehecht.

De koolstofatomen zijn of door een enkele of dubbele binding met elkaar verbonden. Als er geen dubbele bindingen zijn, is er sprake van een verzadigd vetzuur, bij één dubbele binding spreken we van een enkelvoudig onverzadigd vetzuur en bij meerdere dubbele bindingen van een meervoudig onverzadigd vetzuur.

Verzadigde vetzuren

Verzadigde vetten zijn vetten waarvan de vetzuurketens geen dubbele bindingen bevatten. Dit maakt de vetten stabieler en dat zorgt er ook voor dat ze meestal vast zijn bij kamertemperatuur, zoals je ziet bij boter of kokosvet.

In het plaatje hieronder zie je de opbouw:

• een carboxylgroep [COOH];
• een keten van koolstofatomen [C] met waterstofatomen [H] met alleen maar enkele bindingen.

Ze komen veel voor in dierlijke producten zoals roomboter, kaas, slagroom, spek, reuzel en vet vlees, maar ook in bijvoorbeeld kokosolie. Omdat ze zo stabiel zijn, zullen ze niet makkelijk oxideren en zijn ze uitermate geschikt om in te bakken en frituren.

Al langere tijd staan verzadigde vetten bekend als ‘ongezond’. Inmiddels is dit beeld volledig bijgesteld: verzadigde vetten zijn juist gezond.

Verzadigde vetten maken als sinds mensenheugenis deel uit van ons natuurlijke voedingspatroon. In die tijd kwamen chronische ziekten ook nauwelijks voor.

Onverzadigde vetzuren

Onverzadigde vetten zijn vetten waarvan de vetzuurketens één of meerdere dubbele bindingen tussen de koolstofatomen bevatten. Door de dubbele bindingen zijn ze meestal vloeibaar bij kamertemperatuur zoals bijvoorbeeld olijfolie of zonnebloemolie. Over het algemeen geldt hoe meer dubbele bindingen hoe meer ze vloeibaar blijven bij lagere temperaturen.

Er zijn verschillende soorten onverzadigde vetzuren:

Enkelvoudig onverzadigde vetzuren (MUFAs⁷) hebben één dubbele binding. Voorbeelden zijn olijf-, avocado-, noten- en pindaolie.

In het plaatje hieronder zie je de opbouw:

• een carboxylgroep [COOH];
• een keten van koolstofatomen [C] met H-atomen met veel enkele bindingen maar ook een dubbele binding.

Daarnaast heb je ook meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA’s⁸) die meerdere dubbele bindingen hebben. Een bekend voorbeeld is linolzuur.

In het plaatje hieronder zie je de opbouw:

• een carboxylgroep [COOH];
• een keten van koolstofatomen [C] met waterstofatomen [H] met enkele bindingen maar ook met meerdere dubbele bindingen.

Essentiële vetzuren zijn vetzuren die het lichaam niet zelf aan kan maken, terwijl het lichaam ze wel nodig heeft om normaal te kunnen functioneren. Er zijn twee typen van essentiële vetzuren, namelijk omega-3 en omega-6. Deze vetzuren moeten we daarom door middel van onze voeding binnenkrijgen.

Het is daarbij belangrijk om voor een goede balans tussen omega-3 en omega-6 te zorgen. Een goede verhouding tussen omega-3 en omega-6 zou ergens tussen de 1:1 en 1:2 moeten liggen. Jammer genoeg ligt het tegenwoordig tussen de 1:15 tot zelfs 1:25. We krijgen dus veel te veel omega-6 vetzuren binnen.

Zaadoliën bevatten namelijk veel omega-6. Door het veelvuldig gebruik van zaadoliën in de huidige voeding krijgen veel mensen veel te veel omega-6 binnen, dus veel snel-oxiderende meervoudig onverzadigde vetzuren. En dat kan op termijn tot chronische ontstekingen en een verslechterende gezondheid leiden.

Het gevaar van zaadoliën

Het probleem met betrekking tot vet zit ‘m vooral bij zaadoliën, zoals zonnebloemolie, koolzaadolie, maïsolie, saffloerolie (distelolie) en sojaolie. Deze oliën kom je tegenwoordig in vrijwel alle bewerkte voeding tegen en worden veelvuldig gebruikt bij het bakken en frituren van voeding. Zaadoliën bestaan allemaal uit meervoudig onverzadigde vetzuren die gemakkelijk kunnen oxideren in het lichaam, wat tot gezondheidsschade kan leiden.

Je komt ze tegenwoordig tegen in heel veel producten zoals margarine, halvarine, bak- en braadvetten, koeken, patisserie, snacks, sausen, chips, enzovoort, enzovoort.

Zaadoliën komen van nature niet in onze voeding voor en maken pas sinds ongeveer een eeuw deel uit van ons dieet. Ze kunnen uitsluitend worden geproduceerd via intensieve industriële bewerkingsprocessen.

Tijdens de industriële verwerking, waarbij de zaden tot wel 300 graden Celsius worden verhit, uitgeperst en met oplosmiddelen behandeld, oxideren de oliën sterk. Ze worden daardoor ranzig⁹ en ontwikkelen een onaangename geur. Om dit te maskeren moeten ze ontgeurd¹⁰ worden. Na deze stappen is de olie kleurloos en transparant, waarna er kunstmatig een gele tint wordt toegevoegd om de bekende ‘oliekleur’ te krijgen. in dit proces komen ook nog andere schadelijke stoffen vrij.

Omdat zaadoliën een goedkoop alternatief vormen voor dierlijke vetten, is de voedingsindustrie ze op grote schaal gaan produceren en gebruiken. Daardoor zijn ze tegenwoordig alom aanwezig in onze voeding, vooral in ultrabewerkte producten

De redenen dat deze meervoudig onverzadigde vetzuren schade kunnen aanbrengen aan onze gezondheid zijn:

1. Deze vetzuren oxideren gemakkelijk wat leidt tot oxidatieve stress (zie hieronder) en snellere veroudering.
2. Door de industriële bereiding zijn deze oliën ranzig en geoxideerd voordat ze gebruikt worden.
3. Ze zorgen voor vrije radicalen¹¹ waardoor een soort kettingreactie tot stand komt voor voortschrijdende oxidatie en celbeschadiging.
4. Ze dragen bij aan chronische ontstekingen in het lichaam die aan de basis liggen van vele chronische aandoeningen.

Het is dus verstandig om zaadoliën zoveel mogelijk te vermijden: Lees goed de etiketten op bewerkte voeding en gebruik ze niet om te koken, bakken of frituren.

Wat is een oxidatieve stress?

Oxidatieve stress¹² is een normaal verschijnsel in de natuur en ligt ten grondslag aan het normale verouderingsproces van de lichaamscellen. Chemisch gezien gaat het om een reactie met zuurstof, zoals we dat zien bij het roesten van ijzer.

Oxidatieve stress wordt veroorzaakt door zogenoemde vrije radicalen. Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die van nature vrijkomen bij verschillende processen in je lichaam. Heel eenvoudig gesteld ontstaan vrije radicalen wanneer je lichaam zuurstof gebruikt om energie op te wekken.

Vrije radicalen zijn moleculen die instabiel zijn geraakt doordat ze een onvolledig aantal elektronen¹³ hebben, waardoor ze graag een elektron van een ander molecuul ‘stelen’. Dit kan schade aanrichten aan cellen, eiwitten en zelfs aan je DNA¹⁴.

Ze zijn daarom een natuurlijk bijproduct van diverse lichamelijke functies. Ze ontstaan ook bij activiteiten die in principe noodzakelijk of goed voor je zijn, zoals bij je spijsvertering en bij het sporten. Vrije radicalen kunnen eveneens vrijkomen als je veel stress ervaart. Ook bij blootstelling aan externe factoren als luchtvervuiling, sigarettenrook en zonlicht maakt je lichaam vrije radicalen aan. Bovendien kunnen vrije radicalen vrijkomen als er sprake is van ontstekingen in je lichaam.

Vrije radicalen ontstaan in het productieproces van energie in de mitochondriën¹⁵. Je lichaam is in principe gebouwd om op een goede manier om te gaan met vrije radicalen en heeft ze ook in zeker mate nodig voor onder andere je immuunsysteem bij het bestrijden van ziekteverwekkers en bij de afvoer van beschadigde eiwitten.

Hoewel vrije radicalen dus natuurlijke bijproducten zijn van alledaagse lichamelijke processen, kunnen ze schadelijk zijn voor je gezondheid. Wanneer er sprake is van een overschot aan vrije radicalen ontstaat er oxidatieve stress en zal het lichaam daaronder lijden en het verouderingsproces versnellen.

De grootste bron van vrije radicalen is tegenwoordig echter het veelvuldig gebruik van zaadoliën. Dit is een bron van grote hoeveelheden meervoudig onverzadigde vetzuren die voor een enorme toename van oxidatieve stress zorgen. Door de oxidatie van deze oliën komt er een groot overschot aan vrije radicalen vrij, waar het lichaam zich niet tegen kan verzetten.

Er zijn steeds meer wetenschappers die bevestigen dat dit dé oorzaak is van de explosie aan chronische aandoeningen en zelfs obesitas in de laatste decennia.

Antioxidanten 

Het lichaam probeert zich zoveel mogelijk te beschermen tegen oxidatieve stress door middel van antioxidanten¹⁶. Er zijn gelukkig veel stoffen die een antioxidante werking hebben, die deze vrije radicalen kunnen neutraliseren en zo schade kunnen voorkomen. Denk aan antioxidanten als schilden die de cellen beschermen tegen de aanvallen van vrije radicalen.

Antioxidanten zijn onder andere vitamine B2 (riboflavine), vitamine C, vitamine E, koper, mangaan, seleen en zink. Daarnaast zijn er ook bepaalde belangrijke oliën die naast talloze voordelen ook een krachtige antioxidatieve¹⁷ werking hebben. 

Krillolie¹⁸ (met onder andere omega 3¹⁹, astaxantine²⁰ en choline²¹), vitamine E (in alle  8 vormen) en Ubiquinol²² (de best opneembare vorm van co-enzym Q10) zijn krachtige antioxidanten, die wij gecombineerd hebben in onze Multi Oils. Het zijn zijn natuurlijke stoffen die oxidatie tegengaan en die de vrije radicalen kunnen neutraliseren en onschadelijk maken.

Deze drie oliën hebben elk ook nog andere belangrijke functies. Door deze drie oliën te combineren versterken ze elkaars werking. Zo wordt de Ubiquinol (co-enzym Q10) beter opgenomen door het met krillolie te combineren. 

Met name vitamine E heeft een beschermende rol tegen oxidatieve stress in heel het lichaam. Vitamine E doet dit door de afvoering van vrije radicalen in onze lichaamscellen te bevorderen. Hierbij verliest vitamine E een elektron. Het is overigens interessant om te weten dat vitamine C werkt als een antioxidant voor vitamine E door een elektron te doneren, waardoor vitamine E weer in de actieve en werkende vorm omgezet wordt. Zo zorgt vitamine C ervoor dat de vitamine E in het lichaam als antioxidant actief kan blijven.

Wanneer je veel zaadoliën met onze voeding binnen krijgt, kunnen deze antioxidanten je niet meer beschermen tegen het overschot aan vrije radicalen en de resulterende oxidatieve stress.

Hoe bescherm je je lichaam?

We leven vandaag de dag in een ware pandemie van chronische aandoeningen.

Wil je chronische ziekten voorkomen, dan is het essentieel om de vorming van vrije radicalen en de belasting door oxidatieve stress zo veel mogelijk te beperken.

Een belangrijke stap is het vermijden van zaadoliën, aangezien zij een grote bron zijn van oxidatieve stress en vrije radicalen. Vooral ultra-bewerkte voedingsmiddelen bevatten deze oliën, maar kunnen zelfs voorkomen in producten die als ‘gezond’ of zelfs ‘biologisch’ worden verkocht. Bovendien gebruiken veel restaurants zaadoliën voor bakken en frituren.

Voorzie je lichaam van voldoende antioxidanten, waaronder vitaminen, mineralen en spoorelementen. Extra ondersteuning vind je in de Multi Oils met vitamine E, krillolie met omega-3, astaxanthine en choline, en ubiquinol, de best opneembare vorm van co-enzym Q10.

1. transvetten: Transvetten zijn een type onverzadigde vetzuren waarbij de dubbele binding(en) resulteren in een rechte binding, waardoor het vet lijkt qua structuur op een verzadigd vet. ↩︎
2. conserveringsmiddelen: stoffen die aan voedsel worden toegevoegd om bederf tegen te gaan. Ze remmen de groei van bacteriën, schimmels en gisten of vertragen chemische reacties (zoals oxidatie). ↩︎
3. oxideren: een stof verliest elektronen. Bij vetten (lipiden) gaat het meestal om de onverzadigde vetzuren (met dubbele bindingen in de koolstofketen). Deze plekken zijn extra gevoelig voor aanvallen van zuurstofmoleculen (O₂). Resultaat: vetten gaan ranzig worden en krijgen een nare geur/smaak. In het lichaam leidt oxidatie van vetten tot vrije radicalen en celbeschadiging. ↩︎
4. macronutriënten: voedingsstoffen die ons lichaam in grote hoeveelheden nodig heeft en die de belangrijkste bron van energie vormen. Ze leveren calorieën en zijn onmisbaar voor groei, herstel en functioneren van het lichaam. ↩︎
5. molecuul: het kleinste deeltje van een stof dat nog de chemische eigenschappen van die stof bezit. Wanneer een molecuul opgedeeld zou worden in nog kleinere deeltjes, dan gaat zijn chemische identiteit verloren. ‘Molecuul’ is afgeleid van het Latijnse molecula wat ‘kleine massa’ betekent. ↩︎
6. carboxylgroep: groep die bestaat uit een koolstofatoom (C) dat dubbel gebonden is aan een zuurstofatoom (C=O, carbonyl) en enkel gebonden is aan een hydroxylgroep (–OH); samen: –COOH = –C(=O)OH. ↩︎
7. MUFAs: mono unsaturated fatty acids = enkelvoudig onverzadigde vetzuren. ↩︎
8. PUFAs: poly unsaturated fatty acids = meervoudig onverzadigde vetzuren ↩︎
9. ranzig: de bedorven geur en smaak die ontstaat wanneer vetten en oliën oxideren.  ↩︎
10. ontgeuren: het proces waarbij ongewenste geur- en smaakstoffen uit een product worden verwijderd. ↩︎
11. vrije radicaal: een soort “losgeslagen” molecuul in je lichaam dat heel reactief is. Dit komt doordat het een onvolledig aantal elektronen heeft, waardoor het graag een elektron van een ander molecuul “steelt.” Dit kan schade aanrichten aan cellen, eiwitten en zelfs DNA. Vrije radicalen ontstaan bijvoorbeeld door stofwisselingsprocessen, maar ook door UV-straling, luchtvervuiling, roken en ongezond eten. Gelukkig heeft je lichaam antioxidanten (zoals vitamine C en E), die deze vrije radicalen kunnen neutraliseren en zo schade helpen voorkomen. Denk aan antioxidanten als schilden die de cellen beschermen tegen de aanvallen van vrije radicalen. ↩︎
12. een stofwisselingstoestand, waarbij meer dan een normale hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen (ROS – reactive oxygen species) in de cel gevormd wordt of aanwezig is. Oxideren is het zich verbinden met zuurstof, het roesten.  Van oxide, uit het Frans, van oxygène wat ‘zuurstof’ betekent + -ide (zoals in acide wat ‘zuur’ betekent).  ↩︎
13. elektronen: met negatieve elektriciteit geladen deeltjes, zoals er een of meer in de buitenste laag van elk atoom voorkomen. ↩︎
14. DNA: desoxyribonucleic acid (Engels) een fundamenteel eiwitbestanddeel van de levende stof, bestanddeel van de chromosomen dat zorgt voor de overdracht van erfelijke eigenschappen ⟨in het Nederlands: desoxyribonucleïnezuur⟩. ↩︎
15. mitochondriën: korrel- of worstvormig celorganel in het protoplasma (mengsel van stoffen waar de cellen uit zijn opgebouwd) dat belangrijk is voor de energielevering en de stofwisseling in de cel. Van Grieks mitos wat ‘even en oneven draden van de schering [de lengtedraden van een weefsel]’ en chondros, wat ‘korrel’ betekent. ↩︎
16. stoffen die vrije radicalen (reactieve zuurstofdeeltjes) in het lichaam kunnen neutraliseren. Vrije radicalen ontstaan o.a. door stofwisseling, stress, roken, UV-licht, luchtvervuiling. Te veel vrije radicalen leidt tot oxidatieve stress, wat cellen, eiwitten, vetten en DNA kan beschadigen. Antioxidanten helpen dit proces te remmen en beschermen zo ons lichaam tegen schade en veroudering. ↩︎
17. antioxidatieve: eigenschap of werking die oxidatie voorkomt, vertraagt of tegengaat. Het wordt gebruikt om processen, activiteiten of effecten te beschrijven die de vorming van vrije radicalen of de schade door oxidatie verminderen. ↩︎
18. olie afkomstig van Antarctisch krill. Dit diertje leeft in de wateren rond Antarctica. Antarctisch krill voedt zich met algen die onderaan het antarctisch pakijs groeien. ↩︎
19. omega 3: elk van de meervoudig onverzadigde vetzuren waaraan een gunstige werking op het cholesterolgehalte in het bloed wordt toegeschreven. EPA en DHA zijn twee vormen van omega-3. ↩︎
20. astaxantine: een rood pigment dat behoort tot de carotenoïden. Het komt voor in bepaalde algen en veroorzaakt de rozerode kleur in onder andere zalm. Het is een antioxidant die beschermt tegen oxidatieve stress. ↩︎
21. choline: sterk basische stof die de bouwsteen is voor veel organische stoffen en die voorkomt in verschillende voedingsmiddelen (zoals eigeel en peulvruchten) en ook wordt gesynthetiseerd in de lever. Choline is opgenomen in het vitamine B-complex. ↩︎
22. Ubiquinol is de gereduceerde, actieve vorm van co-enzym Q10 (CoQ10). Het is een vetoplosbare stof die in elke cel voorkomt en essentieel is voor de energieproductie in de mitochondriën (de “energiecentrales” van de cel). Het werkt ook als een krachtige antioxidant, die cellen beschermt tegen oxidatieve schade. ↩︎